De inzichten over post-covid ontwikkelen zich in hoog tempo. We weten dat de ziekte ontstaat na het doormaken van een acute COVID-19 infectie. Toch is het lastig om de veelheid aan klachten precies te begrijpen. Wereldwijd wordt veel onderzoek gedaan naar mogelijke oorzaken. Verschillende systemen in het lichaam zoals het immuunsysteem, de stofwisseling, het zenuwstelsel en de bloedvaten kunnen tegelijkertijd verstoord raken. Die verstoringen staan niet op zichzelf, maar lijken elkaar juist te beïnvloeden. Dat samenspel zorgt waarschijnlijk voor de uiteenlopende en hardnekkige klachten die veel mensen ervaren.
Er bestaat nog geregeld het misverstand dat post-covid een psychische oorzaak heeft. Onderzoek toont echter aan dat er bij post-covid-patiënten duidelijke lichamelijke afwijkingen aanwezig zijn. Psychische klachten kunnen optreden, maar zijn meestal het gevolg van langdurige ziekte.
De volgende mogelijke oorzaken worden in een overzichtsartikel in het belangrijke tijdschrift Nature Reviews Microbiology beschreven (2023):
-
Virusdeeltjes die lang na de acute infectie in het lichaam blijven waardoor je ziek blijft (aanhoudende viruspersistentie).
-
Veranderingen in de darmbacteriën (dysbiose). Eigen bacteriën vormen een belangrijk evenwicht in het lichaam. Het corona virus kan verstoring geven van het kwetsbare evenwicht tussen de verschillende eigen soorten darmbacteriën waardoor er een proces van ontsteking (inflammatie) wordt opgewekt. In sommige gevallen blijft die ontsteking actief in het darmweefsel.
-
Ontregeling van het immuunsysteem. Het afweersysteem is in de war. De afweercellen werken niet goed meer en kunnen het eigen lichaam aanvallen (auto-immuunziekte). Het lichaam blijft vechten tegen iets wat het ziet als gevaar, soms ook tegen oude ziektes of infecties die je eerder had, zelfs als die eigenlijk niet meer gevaarlijk zijn.
-
Schade aan de bloedvaten (endothele dysfunctie) en microstolsels. Het virus kan de wanden van kleine bloedvaten beschadigen, waardoor er een ontsteking kan ontstaan. Daardoor kunnen die bloedvaatjes verstopt raken met kleine stolseltjes (‘microstolsels’). Hierdoor stroomt het bloed minder goed, en wordt er minder zuurstof en voeding vervoert. Dat kan schade veroorzaken aan spieren en zenuwen.
-
Een ontregeld autonoom zenuwstelsel (autonome dysfunctie). Het zenuwstelsel zorgt normaal voor een goede balans in het aansturen en tot rust brengen van organen en regelsystemen. Door schade van het virus aan zenuwweefsel raakt dit systeem uit evenwicht. Daardoor kunnen later allerlei klachten ontstaan die met het zenuwstelsel te maken hebben.
Na verschijnen van bovengenoemd artikel zijn er publicaties uitgebracht waardoor er nog een aantal mogelijke oorzaken aan toegevoegd kunnen worden:
-
Niet goed werkende mitochondriën. Dit zijn de energiefabrieken van cellen (mitochondriale dysfunctie). Het Nederlandse artikel hierover vind je hier. In het rapport van het IVM en C-support vind je op blz. 23 en 27 meer publicaties hierover.
-
Serotoninetekort in de hersenen. Serotonine is een belangrijke neurotransmitter (stofje dat boodschappen doorgeeft tussen zenuwcellen) die invloed heeft op stemming, slaap en pijnbeleving. Een opiniestuk hiervoor vind je hier.
-
Verstoring in de balans tussen verschillende hormonen. Een relevante studie vind je hier.
Oktober 2024 is een uitgebreid overzichtsartikel verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift Cell. C-support heeft hier een publiekssamenvatting van gemaakt.
Dit overzichtsartikel geeft een actuele kijk op de mechanismen van post-covid en de weg naar mogelijke behandeling. Dit artikel is een mooi vervolg op het overzichtsartikel in Nature van januari 2023. De hypothesen van toen staan nog altijd overeind en er is inmiddels dus meer bewijs voor gekomen. Wat nieuw is, is dat de onderzoekers een onderscheid maken tussen de onderliggende verstoringen op een fundamenteel niveau in het lichaam en hoe die de schade aanrichten die de ziektesymptomen verklaren.
C-Support heeft een duidelijk filmpje gemaakt met meer informatie over de mogelijke oorzaken en de ziektesymptomen die hierdoor kunnen ontstaan:
