Begrippenlijst:
Duurzaamheid (of duurzaamheidscriterium)
Duurzaamheid gaat over de duur van je handicap of ziekte. Alleen wanneer er door het UWV vastgesteld kan worden dat het om een blijvende beperking gaat, wordt de Wajong toegekend.
Arbeidsvermogen
Arbeidsvermogen geeft aan hoeveel werk je nog kunt doen en hoe belastbaar je bent. Voor een Wajong-aanvraag moet worden vastgesteld dat je geen arbeidsvermogen hebt. Als er bovendien geen verwachting is dat je arbeidsvermogen nog kan herstellen en je situatie blijvend beperkt is, spreekt men van duurzaam geen arbeidsvermogen (DGA). Je krijgt de Wajong dan toegewezen.
Beperkingen
Dit is wat je door je ziekte niet of minder kunt. Voorbeelden zijn een gebrek aan energie, pijn, concentratieproblemen of lichamelijke beperkingen. Het gaat hier dus niet alleen om de medische diagnose, maar ook over hoe je dagelijks leven beïnvloed wordt door de klachten die je ervaart. Voorbeelden zijn geen intensieve lichamelijke inspanning aankunnen, of snel overprikkeld zijn in een drukke (werk)omgeving.
Functionele mogelijkheden
Dit duidt op de dingen die je nog wel kunt, ondanks je ziekte of handicap. Het kan gaan over zowel fysieke en cognitieve inspanning. Voorbeelden zijn dat je een kwartiertje kunt lopen en daarna rust nodig hebt, of dat je een mailtje kan beantwoorden, en daarna een kwartier moet rusten zonder schermen.
Arbeidsdeskundige
De arbeidsdeskundige werkt voor het UWV en onderzoekt welke werkzaamheden je nog kunt uitvoeren en hoeveel uren je mogelijk kunt werken. Tijdens het gesprek brengt de deskundige je functionele mogelijkheden en beperkingen in kaart.
Keuringsarts
De keuringsarts werkt eveneens bij het UWV en beoordeelt de medische situatie en bepaalt in hoeverre je ziekte of beperking je arbeidsvermogen beperkt. Tijdens het gesprek stelt de arts vragen over je klachten, bekijkt je medisch dossier, en voert soms lichamelijk onderzoek uit.
Beoordelingsrapport
Het beoordelingsrapport wordt opgesteld door zowel de keuringsarts als de arbeidsdeskundige en omvat de bevindingen en de uitslag. Je vindt hierin:
- Je persoonlijke gegevens
- Medische gegevens, zoals verwijzingen en diagnoses van artsen en fysiotherapeuten maar ook behandelingen en prognoses.
- De observaties, beschrijvingen en de beoordeling van zowel de keuringsarts als de arbeidsdeskundige. Jouw beperkingen en mogelijkheden worden in dit deel uitgebreid toegelicht.
- De officiële indicatiestelling, waarin het arbeidsvermogen en de duurzaamheid wordt vastgesteld. Wanneer er sprake is van geen arbeidsvermogen, wordt dit soms weergegeven als RAV=0, ofwel restarbeidsvermogen=0.
- De beslissing over het wel of niet toegewezen krijgen van de uitkering.
Participatiewet
Als het UWV beoordeelt dat je nog gedeeltelijk kunt werken of dat er geen sprake is van duurzaamheid, word je vaak doorverwezen naar de Participatiewet, ook wel bekend als de bijstandsuitkering. Deze uitkering wordt niet door het UWV verstrekt, maar door de gemeente waarin je woont. Voor deze uitkering gelden andere regels, zoals de verplichting om actief naar werk te zoeken (die bij ziekte soms vervalt) en de eis dat je niet meer dan 7.500 euro aan vermogen mag hebben of opbouwen.
Handvatten voor een Wajong-aanvraag
- Zie je aanvraag als een traject, niet als één moment
Een Wajong-aanvraag kost tijd en energie. Zie het als een marathon in plaats van een sprint. De gesprekken met de arbeidsdeskundige en keuringsarts zijn slechts een onderdeel van het traject. De aanvraag zelf kan al vrij intensief zijn. Het is belangrijk om je van tevoren ook goed voor te bereiden op de gesprekken. Vaak duurt het lang voordat het UWV tot een beslissing komt, ook het wachten kan soms stressvol zijn.
Tip: Houd bij wat je onderweg leert over je grenzen en energie, dat helpt je later bij de gesprekken met artsen of het UWV.
- Leer je verhaal te vertellen
Je hoeft je ziekte natuurlijk niet te verdedigen. Maar omdat post-covid helaas nog vaak onvoldoende wordt begrepen– ook door professionals – is het wél belangrijk dat je jouw verhaal goed kunt vertellen.
Tip: Oefen eens met iemand een naaste hoe je je klachten duidelijk uit kunt leggen. Hoe zou je je symptomen uitleggen zonder medische termen te gebruiken? Of hoe kun je begrippen als PEM en POTS kort en begrijpelijk toelichten.
- Maak een post covid map
Het klinkt misschien wat suf en ouderwets, maar het maken van een map (digitaal of op papier), waarin je bijvoorbeeld alle medische brieven en testresultaten opslaat, kan ontzettend waardevol zijn. Op deze manier heb je altijd een goed overzicht van relevante documenten, die je vervolgens ook kunt meesturen met je Wajong aanvraag.
Tip: Maak er een gewoonte van om gedeelde documenten meteen in je map op te slaan. Meestal kun je een hoop terugvinden in het patiënten portaal van je huisarts of het ziekenhuis waar je onder behandeling bent.
- Bedenk van tevoren wat je beperkingen zijn en welke mogelijkheden je nog hebt
Tijdens het gesprek met de keuringsarts wordt bekeken welke beperkingen je hebt en wat je nog wél kunt (functionele mogelijkheden). Het helpt enorm als je daar van tevoren zelf al een goed beeld van hebt. Zo kun je tijdens het gesprek duidelijk uitleggen hoe jouw dagen eruitzien en waar je tegenaan loopt.
Een handige manier om dat inzicht te krijgen is door een energie-dagboek bij te houden. Noteer daarin welke activiteiten je op een dag doet, hoeveel rustmomenten je nodig hebt en wanneer je klachten toenemen. Probeer vooral een vorm te kiezen die bij jou past:
- Dat kan met een app zoals Visible of Flaredown (eventueel gekoppeld aan een smartwatch);
- maar ook gewoon met kleurcodes in een notitieboekje;
- of een simpele tabel op je laptop of tablet.
Tip: Voeg elke week je dagboek toe aan je post covid map, zodat je ook op de lange termijn alles terug kunt vinden.
- Betrek je school of stage
Vraag een docent of mentor om een korte verklaring over jouw situatie en beperkingen. Dit ondersteunt je aanvraag met sociale en praktische context.
Tip: Laat concreet benoemen wat er niet meer lukt en wat je al geprobeerd hebt, zoals minder uren volgen, extra rustmomenten of aangepaste taken.
- Benoem ook andere factoren bij je aanvraag
Soms spelen er meer factoren mee die invloed hebben op je klachten of herstel. Denk aan andere fysieke aandoeningen, psychische belasting of neurodivergentie (zoals ADHD of autisme). Het kan waardevol zijn om zelf wat inzicht te krijgen in hoe jouw aandoeningen elkaar beïnvloeden, zodat je beter uit kunt leggen waarom bepaalde adviezen voor jou niet goed werken, en wat je nodig hebt om je grenzen te bewaken.
Voorbeelden:
- ADHD kan het moeilijker maken om te ‘pacen’ (je energie te verdelen) en vergroot je gevoeligheid voor prikkels;
- Autisme kan zorgen dat veranderingen, geluiden of sociale situaties extra energie kosten of zeer stressvol zijn;
- Trauma of langdurige stress kan herstel vertragen en klachten versterken, omdat je zenuwstelsel in een ‘overlevingsstand’ blijft hangen.
Tip: Benoem deze factoren ook in je Wajong-aanvraag en voeg, als het kan, relevante medische of psychologische verslagen toe. Dat helpt de keuringsarts om een vollediger beeld van jouw situatie te krijgen.
- Benoem welke behandelingen of medicijnen je eventueel al uitgeprobeerd hebt
Het is belangrijk om duidelijk aan te geven welke behandelingen, therapieën of medicijnen je al hebt geprobeerd en wat daarvan het effect was. Dit geeft de keuringsarts een compleet beeld van wat je al hebt geprobeerd om je klachten te verminderen en laat zien dat je actief bezig bent met je herstel.
Tip: Voeg deze informatie toe aan je postcovid map. Vermeld ook of er bijwerkingen waren en waarom je gestopt bent. Indien mogelijk kun je medische rapporten toevoegen als bewijs.
- Zorg goed voor jezelf gedurende het aanvraag proces
Het Wajong-traject kan soms formeel en afstandelijk aanvoelen, waardoor het lijkt alsof jij en je verhaal op de achtergrond raken. Dit kan frustrerend zijn. Daarom is het extra belangrijk om regelmatig momenten in te bouwen die je energie geven en je weer in contact brengen met jezelf.
Zelfzorg in de praktijk:
- Plan korte momenten voor activiteiten die je energie geven, zoals een wandeling in de natuur, muziek luisteren, bellen met een vriend of vriendin of een mindfulness-oefening.
- Zoek contact met lotgenoten; dat kan opluchten en je inspiratie geven.
- Neem bewust rust- en hersteltijd na administratieve taken of gesprekken met het UWV.
- Praat eventueel met een professional, zoals een psycholoog, maatschappelijk werker of rouwtherapeut.
Tip: Bescherm je grenzen en luister naar je lichaam. Kleine stappen helpen je om het traject vol te houden zonder overbelasting. En onthoud, Jij bent zoveel meer dan een dossier!
- Voorbereid zijn op de uitkomst van je aanvraag
Door de strikte regels, waaronder het duurzaamheidscriterium, krijgen maar weinig aanvragers daadwerkelijk een uitkering toegewezen. Vooral bij postcovid, waar er nog weinig wetenschappelijke kennis is over het verloop van de ziekte, wordt de aanvraag vaker niet dan wel toegekend. Wees er daarom op voorbereid dat je aanvraag afgewezen kan worden; dat betekent niet dat je situatie niet serieus is.
Tip: Lees de memo van Jim Faas over belastbaarheid en duurzaamheid; deze kan je helpen te begrijpen hoe beoordelingen plaatsvinden en waarom uniformiteit belangrijk is.
- Wanneer je aanvraag wordt afgewezen
Als je aanvraag wordt afgewezen, kun je een aantal stappen overwegen:
- Bezwaar maken: Dien een bezwaarschrift in met concreet bewijs van je beperkingen; er volgt vaak een nieuw gesprek met deskundige, arts en jurist.
- Hoger beroep: Als bezwaar wordt afgewezen, kun je in hoger beroep bij de rechter. Dit is een belastend traject en voor veel post-covidpatiënten niet haalbaar of moeilijk vol te houden.
- Andere financiële opties: Vaak verwijst het UWV door naar de gemeente. Je kunt een bijstandsuitkering aanvragen via de Participatiewet, die tijdelijke financiële steun biedt.
Tip: Als je situatie binnen vijf jaar na de aanvraag verslechtert, kun je opnieuw een aanvraag indienen. Na tien jaar zonder opbouw van arbeidsvermogen wordt de Wajong toegekend, ongeacht eerdere uitspraken.
We krijgen vaak de vraag wat de kans is dat een Wajong-aanvraag wordt goedgekeurd en hoe vaak een bezwaarprocedure echt iets oplevert. Omdat deze regelgeving zo recent en in beweging is, beschikken we op dit moment nog niet over betrouwbare cijfers over goed- of afkeuringen, en kunnen we dus geen concrete percentages of garanties geven. Wel willen we uitspreken dat we de huidige Wajong-praktijk als frustrerend en onrechtvaardig ervaren. Daarom blijven we, waar mogelijk samen met Long Covid Nederland, actief lobbyen voor verbetering van de regels en de uitvoering daarvan.
