Veelgestelde vragen

Vanaf 1 jan 2024 houden we onze eigen broek op en hebben we een sluitende begroting. Dit is mede mogelijk door de gift die we hebben ontvangen van de Postcodeloterij maar ook door subsidies en particuliere donaties.

PostCovid NL is nu een zelfstandige stichting in plaats van een onderdeel van Longfonds. De grootste veranderingen die dat met zich meeneemt is dat Diewke de Haen directeur wordt van de stichting en dat we geen verantwoording meer afleggen aan het MT van Longfonds maar een eigen ervaren bestuur hebben. Ook komen de medewerkers in dienst van PostCovid NL in plaats van Longfonds.

Er blijft ook veel hetzelfde, bijvoorbeeld dat we nog steeds gebruik maken van het kantoor en ondersteunende afdelingen van het Longfonds.

Het is voor Longfonds en PostCovid NL een logische stap dat PostCovid NL verder gaat als zelfstandige stichting. Het benadrukt de omvang en de ernst van de ziekte en de dringende noodzaak om een behandeling te vinden. Daarnaast blijkt dat Long Covid een multisysteemziekte en geen longziekte is.

PostCovid NL en C-support vullen elkaar aan. Mensen die na drie maanden nog lichamelijke klachten hebben of problemen ondervinden op het gebied van gezondheid, werk of inkomen kunnen voor persoonlijk advies en ondersteuning terecht bij C-Support. PostCovid NL is meer gericht op het geven van algemene voorlichting en informatie en op belangenbehartiging. Tevens bieden we op onze website een plek voor digitale gesprekken tussen lotgenoten en organiseren we online en fysieke bijeenkomsten om mensen met Long Covid te ontmoeten.  

Long Covid is heel grillig, waardoor je energie per dag kan verschillen. Spreek samen af hoe je dit naar elkaar communiceert, bijvoorbeeld door je dag een cijfer te geven. Een 1 is heel weinig energie, een 10 is veel energie. Je kan ook de dashboardlampjes gebruiken uit de uitleg van klinisch (neuro)psycholoog Eric van Balen in het webinar Long Covid en Naasten. Geef dan aan hoeveel lampjes er branden. Blijf er in ieder geval over communiceren met elkaar en spreek helder uit wat je cijfer of het aantal lampjes is. Zo is het voor de ander duidelijk wat je wel of niet kan.

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Het kan lastig zijn als je je als partner te veel hulpverlener voelt. Je bent niet de hulpverlener, dus vraag op tijd hulp aan je huisarts voor ondersteuning zodat je uit de hulpverlenersrol kan stappen en partner kan zijn. Maar blijf communiceren met elkaar en navragen bij de ander, voor duidelijkheid over wat voor ieder van jullie goed voelt.

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker:
Benoem kort dat je buitenkant en binnenkant niet synchroon lopen en dat onder andere je energieniveau laag is. Als mensen meer willen weten, verwijs ze dan naar deze website (postcovidnl.nl) voor verdere uitleg. Geeft duidelijk aan wat je wel kan en doe dit in heel concrete bewoordingen.

Antwoord van Eric van Balen – klinisch (neuro)psycholoog:
Niet gezien worden in hoe je je daadwerkelijk voelt is heel herkenbaar, ook al zie je er voor de buitenwereld goed uit. Om hier niet te veel energie aan kwijt te zijn, helpt het om te bedenken welke mensen echt belangrijk voor je zijn om hen hierover te informeren. En die dan ook (wanneer ze ernaar vragen) te vertellen wat je graag hierover kwijt wil. Op deze manier zijn ze op de hoogte van hoe het echt met je gaat en wat je kan, en hebben ze hierover geen irreële verwachtingen. De (niet passende) opmerkingen van derden kan je dan makkelijker langs je heen laten gaan. Die zijn immers niet belangrijk voor je.

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Realiseer je dat iedereen anders omgaat met veranderingen. Praat ook met elkaar over de veranderingen. Communiceren is erg belangrijk, want de ander kan niet in je hoofd kijken. Is communicatie moeilijk? Vraag dan hulp van bijvoorbeeld een maatschappelijk werker, het wijkteam of de huisarts. Soms vinden mensen het lastig om hulp te aanvaarden van naasten omdat ze hen juist willen ontzorgen en niet tot last willen zijn.

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Dat is erg lastig. Besef dat dit vaak ontstaat vanuit onwetendheid en een gevoel van onmacht bij de ander. Niet alleen voor jou is er veel veranderd, hetzelfde geldt voor je omgeving. Ook zij moeten leren omgaan met de nieuwe situatie. Verwijs ze naar bijvoorbeeld naar deze website (postcovidnl.nl) voor uitleg over Long Covid als je zelf geen energie hebt om het uit te leggen. Zoek zelf wel lotgenoten voor de erkenning, zij zullen je wel goed begrijpen en dit ook herkennen.

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Het is lastig hier een algemeen advies over te geven, want elk verhaal is uniek en anders. Bij vragen die pas in de toekomst beantwoord kunnen worden, bijvoorbeeld hoe het moet met het werk (van je partner), is het misschien een overweging om daar nu geen energie in te steken, maar hier pas op een later moment op terug te komen. Dan kun je nu de energie steken in wat de situatie nu van je vraagt, en in het bijdragen aan herstel. Stel het uit tot het aan de hand is. Sommige vragen die je nu hebt zijn in de toekomst wellicht ook niet meer van toepassing, of worden vervangen door andere vragen. Dus: besteed je energie aan het herstel in het hier en wat nu het meest helpt.

Als er echt geen zicht komt op herstel richting hoe iemand vroeger was, ook als partner, dan ontstaat een nieuwe situatie die ingrijpend en kan zijn en veel verandert aan je kwaliteit van leven. Mocht je hier samen of alleen niet uitkomen, schroom dan niet om deskundige hulp te zoeken om met die veranderingen te leren omgaan en een nieuwe balans te vinden.

Antwoord van Eric van Balen – klinisch (neuro)psycholoog

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Zulke schuldgevoelens zijn zeer herkenbaar en tegelijkertijd erg verdrietig. Want vaak gaan ze over je schuldig voelen over iets waar je zelf eigenlijk niet zo veel aan kan doen. Je zou kunnen stellen dat je schuld hebt – en dus terechte schuldgevoelens – als je een ander opzettelijk en bewust kwaad doet. Maar daar is in dit soort situaties meestal geen sprake van. Als je doorkrijgt dat je in de valkuil van een onterecht schuldgevoel bent gevallen, is het misschien mogelijk dit versneld achter je te laten. Is dat niet het geval, zoek dan hulp hiervoor, want een schuldgevoel is een probleem erbij. En de energie die dat kost kan je niet voor iets of iemand anders inzetten.

Verder is het belangrijk na te gaan of je er ooit bij stil hebt gestaan - of dat dit nu het moment zou mogen zijn - of er in je leven iets zou kunnen gebeuren waardoor je niet meer kan wat je kon en een ander daarom zaken overneemt. Dit kan ook tijdelijk zijn. En dat dat bij het leven van heel veel mensen op enig moment gaat horen. En dat dat in de beleving ook meestal te vroeg komt.

Antwoord van Eric van Balen – klinisch (neuro)psycholoog

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Er is nog veel onduidelijk, zeker in het begin loop je daar tegenaan. Wat is herstel? Terug naar de oude situatie of samen een nieuwe balans vinden? Realiseer je dat herstel een complex gegeven is. Of je nu alleen of samen Long Covid hebt, je bent altijd allebei getroffen door de gevolgen van Long Covid.

Om er toch voor elkaar te kunnen zijn is het van belang te weten op welk niveau nog herstel mogelijk is, of de aandacht beter uit kan gaan naar aanpassingen, en op basis daarvan te proberen samen keuzes te maken: waar wil jij of de ander de prioriteit aan geven om zijn of haar energie aan te besteden? Want energie kan maar één keer verbruikt worden. En dan is het ook nog van belang jezelf en de ander daarbij niet te overvragen.

Antwoord van Eric van Balen – klinisch (neuro)psycholoog

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Hou goed in de gaten wat jouw signalen van overbelasting zijn, je ‘dashboardlampjes’. Anders overvraag je jezelf. Dan kom je van de regen in de drup, je bent dan veel langer uitgeteld dan je verwacht. Hier helpen dashboardlampjes bij.

Als je geen nee zegt en toch in het rood gaat, wordt herstel moeilijker. Je naasten kunnen samen met jou proberen de groene, oranje en rode dashboardlampjes in beeld te krijgen. En vervolgens is het belangrijk op het juiste moment te stoppen, dat wil zeggen: als de oranje dashboardlampjes in beeld komen.

In veel situaties wordt het makkelijker als je uitlegt wat er aan de hand is, wat je van de ander verwacht, en waarin de ander je ook kan helpen. Bedenk hierbij dat sommige dashboardlampjes voor de ander niet zichtbaar zijn, zoals (te) veel energie moeten investeren om je nog te kunnen concentreren. En dat en andere signalen voor jou niet zichtbaar zijn, zoals een vermoeide blik.

Antwoord van Eric van Balen – klinisch (neuro)psycholoog

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Probeer de situatie te verdragen zoals die nu is. Kijk hoe je dit het beste kunt doen. Dan kun je gerichter op zoek naar adviezen en hulp om het beter te kunnen verdragen. Je wordt dan steeds minder slachtoffer van de situatie, ook als naaste, maar steeds meer beheerder. Misschien ontdek je ook een patroon in de wisselende energie van je partner, en waar dit mee te maken heeft. Is iemand zich bijvoorbeeld onvoldoende bewust van signalen van zelfovervraging in bepaalde terugkerende situaties of bij specifieke activiteiten, en moet hij/zij daarna ‘tol betalen’? Dan kan meer inzicht hierin bijvoorbeeld een aanleiding zijn tot belangrijke bijstelling in gedrag of in het spreiden van activiteiten.

Zorg ongeacht de wisselingen in energie bij je partner ook voor jezelf, dat is ook zorgen. Doe ook dingen waar jij energie van krijgt. Als je die niet meer doet, kun je die energie ook niet meer delen met de ander. Voel je daarom niet schuldig dat je die activiteiten doet als naaste, ook al zijn die wellicht voor je partner niet meer of nog niet weggelegd.

Antwoord van Eric van Balen – klinisch (neuro)psycholoog

Bekijk het volledige webinar Long Covid en Naasten

Dat is aan de werkgever om hier keuzes in te maken. Op het moment dat jij en de werkgever er vertrouwen in hebben dat je met wat meer tijd weer volledig kunt herstellen, kan de werkgever een vast contract aanbieden. De werkgever kan ook kiezen voor een tweede jaarcontract als er onzekerheid is over het herstel en duur van het herstel. De werkgever kan er ook voor kiezen het contract niet te verlengen. In dat geval ga je ziek uit dienst. De werkgever meld je ziek bij het UWV en het UWV zal beoordelen of je recht hebt op een ziektewet WW uitkering. Het UWV is in dat geval verantwoordelijk voor jouw verdere begeleiding en re-integratie. 

(Input van Diana ter Mull – nazorgadviseur C-support)
Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

Nee, er is geen wet verbetering Poortwachter voor zzp’ers. Als zzp’er kun je een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten bij een verzekeraar of kun je bijvoorbeeld deelnemen aan een broodfonds om jezelf te verzekeren voor verlies van inkomsten bij ziekte. Een verzekeraar heeft arbeidsdeskundigen in dienst die met je mee kunnen denken over de stappen in re-integratie. Ze kunnen ook meedenken over hulp die je nodig hebt om verder te kunnen met je werk of bedrijf. Als je geen verzekering afgesloten hebt, dan ben je zelf verantwoordelijk voor je re-integratie. Als je in financiële problemen komt en de voortgang van je bedrijf is in gevaar, dan kun je overleggen met de gemeente over hulp en financiële regelingen. Zorg dat je voor je herstel hulp zoekt vanuit de zorg. 

(Input van Nynke de Jong – arbeidsdeskundige Beatrixoord Arbeid)

Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

We hebben in Nederland geregeld dat je in twee jaar in principe 140% loon krijgt van je werkgever. Je werkgever mag je dus twee jaar lang voor 70% uitbetalen. De meesten CAO's/werkgevers betalen het eerste jaar 100% uit en het tweede jaar 70%. Een werkgever mag er ook voor kiezen na bijvoorbeeld 9 maanden het salaris terug te laten gaan naar 80%. Binnen die 104 weken kan de werknemer je niet ontslaan. 

(Input van Nynke de Jong – arbeidsdeskundige Beatrixoord Arbeid)
Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

Tijd krijgen voor hersteltrajecten zoals revalidatie is goed werkgeverschap. De werkgever mag je verplichten om te werken naast je revalidatie. Dit kan alleen als je die belasting aan kunt. Bespreek dit daarom met de bedrijfsarts en laat die meedenken, vooral in de eerste fase van een revalidatietraject. Soms is het haalbaar om te werken aan herstel en te re-integreren, soms ook niet. De werkgever mag je vragen uren in te leveren voor het volgen van behandeling. Dit mag alleen met bovenwettelijke vakantiedagen. Daarnaast moet je daar zelf mee instemmen of het moet zijn afgesproken in je arbeidsovereenkomst of de CAO.

(Input van Nynke de Jong – arbeidsdeskundige Beatrixoord Arbeid)
Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

In het begin van de re-integratie is het beter de werkuren meer te spreiden over de week. Zo wordt de belasting beter verdeeld over de week. Het is van belang om hierover in overleg te gaan. Je mag met een tegenvoorstel komen als je bijvoorbeeld liever 4 dagen werkt aan herstel met een rustdag in het midden van de week. Het einddoel van re-integratie is eigen werk en eigen uren. Het kan zijn dat je belastbaarheid minder is geworden. Dan kun je ervoor kiezen of het advies krijgen om je werk in de toekomst anders in te vullen. Bijvoorbeeld als je gewend bent 3 dagen achter elkaar 9 uur op een dag te werken, kan het nu beter zijn om die uren te verdelen over 4 kortere dagen. 

(Input van Nynke de Jong – arbeidsdeskundige Beatrixoord Arbeid)

Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

De bedrijfsarts is medisch verantwoordelijk. Hij/zij bepaalt de kaders van je belastbaarheid en de mogelijkheden voor re-integratie. Uiteindelijk moeten werkgever en werknemer samen bepalen hoe de re-integratie vorm krijgt. Samen maak je een plan van aanpak. Wat zijn je taken? Op welke dagen ben je aan het werk? Hoe lang ben je aan het werk? Welke verantwoordelijkheden heb je en welke omstandigheden zijn van belang om te kunnen werken? Denk bijvoorbeeld aan een rustige ruimte, afgebakende taken, afwisseling in houding. Probeer hier samen met je werkgever en de bedrijfsarts afspraken over te maken. 
Als werknemer is het belangrijk om aan te geven waar jouw mogelijkheden liggen en waar je grenzen liggen. Probeer de regie te nemen in je eigen re-integratieproces. 

(Input van Nynke de Jong – arbeidsdeskundige Beatrixoord Arbeid)
Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

En aan wie is het om collega's te informeren over mijn belastbaarheid?

Inmiddels is bekend dat Long Covid een grillig beloop heeft en voor sommige mensen voelt geen dag hetzelfde. Het is dan lastig in te schatten wat haalbaar is. Terugval ligt op de loer bij overbelasting. Het is belangrijk dat je een goed re-integratie-plan hebt. Probeer daarin een ondergrens te geven van wat je denkt dat haalbaar is. Het is belangrijk met je leidinggevende af te stemmen hoe jullie verder invulling geven aan dit re-integratieplan. Leg gemaakte afspraken vast en vraag je werkgever deze te communiceren naar je collega’s. Zo weet iedereen wat er van elkaar verwacht mag worden. Het is aan jou wat je wilt delen met collega’s. Blijf met elkaar in gesprek. Ook al lijkt een voorgesteld plan niet haalbaar, probeer het eerst uit zodat je aan kunt geven waar de knelpunten zitten en vraag waar nodig om aanpassing.

(input van Diana ter Mull – nazorgadviseur C-support)

Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

Als het nog te veel energie kost om weer te gaan werken, is het dan verstandig om wel aan het werk te gaan of is het beter om wat meer tijd te nemen voor herstel?

Dit beslis je samen met de bedrijfsarts. Het is belangrijk dat de bedrijfsarts een goed beeld heeft van jouw mogelijkheden en beperkingen. Op basis hiervan komt er een advies voor re-integratie. Het is verstandig om je goed voor te bereiden op het gesprek met de bedrijfsarts, zodat je in het (korte) contact met de arts goed kunt vertellen over jouw situatie. Dit kun je bijvoorbeeld doen door informatie mee te nemen van je behandelaren en van de herstel ondersteunende trajecten waar je mee bezig bent. Beschrijf ook hoeveel tijd je hieraan besteedt per week. Maak een dagverhaal waarin je beschrijft welke activiteiten je onderneemt en hoeveel tijd ze je kosten. Activiteiten kunnen gaan over persoonlijke verzorging, het huishouden, je gezin of je sociale netwerk. Als je rustmomenten nodig hebt, beschrijf dan hoe die eruit zien (bijvoorbeeld op de bank zitten of rusten in bed). 

Maak zelf een plan; hoe zie jij je re-integratie voor je? Wil je opbouwen in uren of in taken? Hoeveel uren, welke taken? Denk ook aan de locatie: werk je liever thuis of op kantoor? Het is belangrijk dat je zelf aangeeft wat je kan helpen bij een succesvolle re-integratie. Probeer reëel te zijn in wat je aankunt en jezelf niet beter voor te doen dan de werkelijkheid. Leg je plan voor aan de bedrijfsarts en bespreek de inhoud. Samen komen jullie tot een passend re-integratieplan. 

(input van Diana ter Mull – nazorgadviseur C-support)

Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

Door de covid-pandemie zijn veel werkprocessen veranderd. Bedrijfsartsen hebben vaker contact via telefoon of beeldbellen. Sommige mensen vinden dit prettig, bijvoorbeeld omdat je geen reistijd hebt. Anderen vinden het moeilijk om de situatie goed over te brengen. Inmiddels zijn de richtlijnen rondom covid versoepeld. Je mag je bedrijfsarts altijd vragen om een persoonlijk gesprek. Of dat mogelijk is, hangt af van het bedrijf waar de bedrijfsarts in dienst is.

(Input van Diana ter Mull – nazorgadviseur C-support)
Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

De werkgever levert in week 88 voor de WIA-aanvraag een re-integratiedossier aan bij het UWV. De bedrijfsarts is verantwoordelijk voor de medische gegevens. Als werknemer vraag je de WIA aan. Tip: Maak zelf een re-integratieverslag over het verloop van je re-integratie. 

Het UWV bekijkt het volledige dossier en beslist of er voldoende is gedaan door de werkgever om je te helpen bij je re-integratie. Is er bijvoorbeeld op tijd een tweede spoor ingezet?  Als je werkgever te weinig heeft gedaan, dan moet hij je maximaal 1 jaar doorbetalen en doorgaan met re-integratie. 

Hoe ziet zo’n beoordeling eruit? De verzekeringsarts bekijkt het dossier grondig en gaat hierover met jou in gesprek. Hoe ziet jouw dag eruit? Wat zijn jouw functionele beperkingen? Waar loop je tegenaan? Wat heb je gedaan aan herstel en re-integratie en wat heeft het opgeleverd? De verzekeringsarts beoordeelt jouw belastbaarheid en stuurt dit door naar de Arbeidsdeskundige van het UWV. Die beoordeelt wat voor werk je theoretisch nog zou kunnen doen. Van de gevonden passende functies (dit moeten er minimaal 3 zijn) wordt gekeken wat je hiermee zou verdienen op de arbeidsmarkt. Als dat minder is dan je nu verdient, heb je verlies van inkomen. Dit bepaalt of je arbeidsongeschikt bent. Arbeidsongeschiktheid wordt uitgedrukt in %. 

Voorbeeld: In je oude baan verdiende je €2000 per maand. Met de beperkingen die je nu hebt, zou je een baan kunnen doen waarin je €1000 per maand verdient. Je bent dan 50% arbeidsongeschikt.

(Input van Nynke de Jong – arbeidsdeskundige Beatrixoord Arbeid)
Bekijk het volledige webinar Long Covid en werk terug.

Herstel van Long Covid heeft een grillig verloop. Goede dagen wisselen af met slechte dagen. Als je een terugval of tegenslag hebt, verlies je de controle en kun je een gevoel van onmacht ervaren. Het is lastig om zo’n machteloze situatie om te vormen. Wat kan helpen is overzicht krijgen. Hou elke dag een dagboek of agenda bij en noteer hoe de dag was. Wat is er gelukt, welk cijfer geef je de dag? Dit hoeft niet lang, een paar woorden is genoeg.

Wanneer je een terugval hebt, kun je terugkijken naar het hele proces en waar je al gekomen bent. Dit geeft je het gevoel van controle terug. Ook is het belangrijk om je te focussen op wat wél lukt. Wat verder kan helpen zijn ademhalingsoefeningen, mindfulness, naar buiten gaan, praten over je gevoel of even op bezoek gaan bij iemand. Maar wees bovenal lief voor jezelf.  

Antwoord van Mirjam Janssens - maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Dit is een bekend verschijnsel bij veel mensen bij wie het herstel van corona langer duurt. Hoe dat precies komt weten we niet. Vaak heeft een terugval te maken met het overschrijden van je grenzen. Als je erg ziek bent geweest van corona, dan heeft je lichaam een enorme klap gekregen en liggen je grenzen een stuk lager. Dit betekent dat je bij een relatief simpele activiteit die je voor corona moeiteloos kon doen, nu over je grenzen gaat.

Het is belangrijk dat je de tijd neemt om te herstellen en activiteiten rustig opbouwt. De ene dag kun je meer dan de andere dag. Zoek ook naar herstelmomenten die bij jou passen. Voor de een is dat wandelen, voor de ander een stukje lezen of gewoon even gaan zitten met een kopje thee. Een ergotherapeut kan je hierbij helpen.  

Antwoord van Jan Vercoulen - klinisch psycholoog Radboudumc

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Bekijk de video's over ergotherapie

Praat erover en geef duidelijk aan wat je wel of niet kunt. Je werkgever ziet alleen je buitenkant. Hij of zij weet niet hoe lang je daarnaast op de bank of in bed doorbrengt en hoe je je van binnen voelt. Hierom moet je dit zelf goed aangeven. Ook kun je je werkgever verwijzen naar PostCovid NL of werkcovid19.nl. Hier wordt meer verteld over wat Long Covid inhoudt. Je werkgever kan ook terecht bij C-support.

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Ja, dat kan. In feite zijn stress en onzekerheid voorbeelden van mentale klachten. Mentale klachten zijn altijd het gevolg van hoe je de situatie waarin je bevindt interpreteert, dus hoe je denkt over de situatie. Zo zullen gedachten als “houdt het nou nooit op” tot frustratie leiden. Gedachten als “het komt misschien wel nooit meer goed” kunnen leiden tot moedeloosheid en somberheid. 

Antwoord van Jan Vercoulen - klinisch psycholoog Radboudumc

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Mentale klachten na corona en kenmerken van een burn-out kunnen op elkaar lijken. Bij beide is er bijvoorbeeld sprake van lichamelijke en vooral mentale overbelasting. Hoewel de klachten op elkaar kunnen lijken, zijn er toch ook duidelijke verschillen. Een burn-out is vaak werkgerelateerd of wordt veroorzaakt door ingrijpende gebeurtenissen of een opstapeling van veranderingen. Bij corona zijn de mentale klachten het gevolg van hoe je reageert op de lastige situatie waarin je zit. Daarnaast zijn de mentale klachten bij Long covid erg wisselend, met goede en slechte dagen en momenten. Bij een burn-out zijn klachten meer stabiel. Verder geven coronapatiënten vaak aan dat ze heel graag dingen willen doen, maar dat ze dat niet kunnen of dat ze het wel kunnen maar daarna een terugval hebben. Patiënten die kampen met de gevolgen van een burn-out hebben minder behoefte om dingen te doen en ervaren geen terugval als ze toch iets gedaan hebben. 

Antwoord van Jan Vercoulen - klinisch psycholoog Radboudumc

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Zowel jijzelf als de mensen om jou heen hebben behoefte aan ondersteuning en begrip. Ook voor hen kan de situatie lastig zijn. Het is voor hen in ieder geval belangrijk om goed te luisteren. Je omgeving hoeft niks op te lossen, alleen luisteren en erkennen helpt al. Ze hoeven ook niet te vertellen wat jij wel en niet moet doen of advies te geven.  

Ook voor je omgeving is het belangrijk om te praten over de situatie. Zoek eventueel hulp, ga naar de huisarts. Iemand is nooit alleen ziek, het hele gezin en anderen uit je omgeving veranderen door een ziekte. 

Je kunt je omgeving ook verwijzen naar de informatie voor naasten op PostCovid NL. Ook kun je hen het webinar Long Covid en Naasten laten kijken. Aan de hand daarvan kun je dan uitleggen hoe het voor jou is. 

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Hormonale veranderingen kunnen van invloed zijn op je stemming. Dit komt niet bij iedereen voor en bij corona is dit (nog) niet bekend. In ieder geval is hierbij van belang hoe je over de situatie of gebeurtenis denkt. Als je negatieve gedachten hebt over je vermoeidheid of hormonale reacties, kun je sneller mentale klachten ervaren.  

Antwoord van Jan Vercoulen - klinisch psycholoog Radboudumc

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Erken en accepteer hoe je je voelt. Je mag je slecht voelen. Je gevoel wegdrukken kost alleen maar veel energie. En stel geen termijn wanneer je hersteld wil zijn, maar leef in het hier en nu. Kijk naar wat je vandaag kunt: wat is je emotie, hoe voelt je lijf, wat is je energieniveau? Maak op basis hiervan het plan van die dag. Kijk naar de dingen waar je wel controle over hebt, naar wat je wel lukt en vergelijk jezelf niet met anderen. 

Antwoorden van Jan Vercoulen - klinisch psycholoog Radboudumc en Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Ja, dit kan. In principe zijn de klachten niet permanent en kun je er volledig van herstellen. Hoe lang dit duurt is voor iedereen verschillend. Belangrijk om te onthouden is dat de mentale klachten die je hebt een normale reactie zijn op een moeilijke situatie. Het is niet gek dat je angstige of sombere gevoelens hebt. En het betekent meestal niet dat je  een angststoornis of depressie hebt. Wel is het belangrijk om te leren om op een andere manier te denken. Want blijven hangen in verzet en frustratie zorgt ervoor dat je langer klachten houdt. Als het je zelf niet lukt om je denkwijze te veranderen, dan kun je hier hulp bij vragen, bijvoorbeeld bij een psycholoog.  

Antwoord van Jan Vercoulen - klinisch psycholoog Radboudumc

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Je kunt terecht bij verschillende zorgverleners, zoals de POH-GGZ, een geestelijk verzorger, maatschappelijk werker, psychotherapeut, psychosomatisch fysiotherapeut, psychosociaal therapeut of lotgenotengroep. 

Ook kun je online informatie opzoeken, bijvoorbeeld via het Steunpunt Coronazorgen. Hier vind je organisaties die een luisterend oor bieden, vragen beantwoorden, tips geven of helpen bij dingen waar je mee worstelt. Ook C-support ondersteunt mensen met langdurige klachten. 

Antwoord van Mirjam Janssens – maatschappelijk werker

Bekijk het volledige webinar Mentale klachten en Long Covid

Hoewel de klachten op elkaar kunnen lijken, zijn er toch ook duidelijke verschillen. De cognitieve klachten na corona zijn heel wisselend, met goede en slechte dagen en momenten in een schijnbaar willekeurige volgorde. Na een burn-out zijn klachten meer stabiel. Daarnaast geven coronapatiënten vaak aan dat ze heel graag dingen willen doen, maar dat ze dat niet kunnen of dat ze het wel kunnen maar daarna een terugval hebben. Patiënten die kampen met de gevolgen van een burn-out hebben minder behoefte om dingen te doen en ervaren geen terugval als ze toch iets gedaan hebben.

Nee. Voor mensen die thuis hebben uitgeziekt is er geen relatie tussen ernst van de klachten en hoe ziek je bent geweest van corona. Opmerkelijk is wel dat mensen die in het ziekenhuis opgenomen zijn geweest minder last lijken te hebben van langdurige coronaklachten.

Ja. We zien vaak dat de cognitieve en emotionele klachten na corona erger worden als mensen zich fysiek beter voelen. De cognitieve klachten herstellen vaak als laatste. Deze klachten worden beïnvloed door persoons- en omgevingsfactoren.

Bij cognitieve klachten geldt eigenlijk hetzelfde als bij fysieke klachten: rustig opbouwen! Als je weet dat je snel overprikkeld raakt, bedenk dan van welke prikkels je last hebt. Zoek deze prikkels niet op of zoek naar mogelijkheden om er minder last van te hebben. Voorkom overprikkeling. Als visuele prikkels je snel te veel zijn, kies dan bijvoorbeeld de plek waar je gaat zitten en ga niet bij het raam zitten. En als je je niet goed kunt concentreren, zorg dan dat wanneer je een gesprek voert niet ook de tv aan staat. Na een tijdje kun je in kleine stapjes opbouwen. Ergotherapie kan je hierbij helpen.

Denk goed na aan wie je uitleg wilt geven en aan wie niet. Informeer met name mensen die belangrijk voor je zijn. Je kunt hen uitleggen dat het door langdurige klachten na corona moeilijk is om je aandacht ergens goed op te richten en ook om je aandacht daarbij te houden. Je hebt daardoor soms moeite om prikkels te filteren, om dingen te onthouden of om je te concentreren.

Je kunt (eventueel samen met een behandelaar) en informatiebrief maken die je deelt met de mensen die voor jou belangrijk zijn. Hierin kun je de belangrijkste klachten opschrijven maar vooral ook wat voor jou kan helpen. Bijvoorbeeld dat de tv uitstaat terwijl je een gesprek voert of niet langer dan een half uur bezoek ontvangen.

Je kunt je omgeving ook verwijzen naar de informatie voor naasten op deze website. Ook is het aan te bevelen om de omgeving naar de webinars op PostCovid NL te laten kijken. Aan de hand van de webinars kun je dan uitleggen hoe het voor jou is.

Zolang je alleen in je eigen huis bent en niet veel doet, vallen de cognitieve klachten minder op. Als je lichamelijke klachten verminderen, ga je meer doen; je gaat meer activiteiten ondernemen waar ook cognitief een beroep op je wordt gedaan. Thuis is het rustig en wordt er cognitief minder van je gevraagd. Hierdoor loop je sneller tegen de cognitieve klachten aan.

Het komt veel voor dat mensen pas later op de dag een dip krijgen en eigenlijk helemaal niet gemerkt hebben dat ze over hun grens zijn gegaan.

Belangrijk is om rustig op te bouwen. Op een goede dag moet je niet veel meer doen dan op een slechte of een gemiddelde dag. Zo voorkom je een dip. Dat voelt raar en alsof je je best niet doet. Maar het is echt de snelste manier om te herstellen. Soms verwacht je omgeving dat je weer van alles kunt. Zeker op een goede dag kun je daar veel last van hebben. Dat maakt het rustig opbouwen van activiteiten moeilijk. Een goede balans in energieverdeling over de dag en de week vasthouden, ook op goede dagen, kan je dan erg helpen. Belangrijk om rationeel keuzes te maken en niet op basis van gevoel (ik voel me goed en doe daarom meer).

Bekijk voor meer praktische tips de video’s met ergotherapeuten.

Als iemand na corona wat opknapt en weer wat meer gaat doen, dan kan dit een terugval tot gevolg hebben. Soms is er ook geen duidelijke aanwijzing voor een terugval. Het is daarom heel belangrijk dat je de tijd neemt om te herstellen en activiteiten rustig opbouwt. Zoek ook naar herstelmomenten die bij jou passen. Voor de een is dat wandelen, voor de ander een stukje lezen of gewoon even gaan zitten met een kopje thee.

De meeste ergotherapeuten zouden je moeten kunnen helpen. Het adviseren over energieniveau is namelijk onderdeel van de opleiding tot ergotherapeut. Via ergotherapie.nl/zoek-een-ergotherapeut kun je daarnaast specifiek zoeken op ‘hersenletsel’ of ‘chronische vermoeidheid’. Dan vind je ergotherapeuten die waarschijnlijk voldoende expertise hebben om coronapatiënten goed te kunnen behandelen.

Sommige ergotherapeuten hebben zich tijdens hun loopbaan toegelegd op een andere specialiteit, zoals het voorschrijven van hulpmiddelen. En sommige ergotherapeuten maken een opbouwschema dat geen rekening houdt met terugval. Dat is bij langdurige coronaklachten niet handig. Bespreek daarom of je ergotherapeut deze ervaring heeft met energiemanagement door middel van bijvoorbeeld de activiteitenweger, de activiteitenmonitor, ‘niet rennen maar plannen’ of ‘graded activity’.

Revalidatiearts Paulien Goossens: “Deze klachten worden waarschijnlijk veroorzaakt door een ontregeling van  het onwillekeurig zenuwstelsel. Het onwillekeurig zenuwstelsel is een soort van interne thermostaat die zorgt voor balans in je lichaam; tussen de hoeveelheid stress aan de ene kant en rust aan de andere kant. Dit zenuwstelsel regelt alle processen in je lichaam waar je nooit over nadenkt. Als deze interne thermostaat ontregeld is door bv corona, ontstaat disbalans. Dit kan vermoeidheid maar ook andere coronaklachten veroorzaken.”

Bekijk het webinar herstel na corona terug. 

Update juli 2024: De regeling voor paramedische herstelzorg is gestopt per 1 juli 2024. Meer informatie over de vergoeding lees je hier.

Paramedische herstelzorg na corona (fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, dieetadvisering) wordt zes maanden vergoed vanuit de basisverzekering. Voorwaarden hiervoor zijn een verwijzing van een medisch specialist of huisarts en de bereidheid deel te nemen aan wetenschappelijk onderzoek naar de paramedische zorg die je krijgt. Vanaf 1 juli 2021 gaat de regeling uit van een verwijzing binnen 6 maanden ná de acute ziektefase. Daarvoor gold een verwijstermijn van 4 maanden. Lees meer informatie over voorwaarden van deze vergoeding in het artikel Vergoeding paramedische herstelzorg coronapatiënten.

Bekijk het webinar herstel na corona terug.

Revalidatiearts Paulien Goossens: “Het lijkt er op dat de meeste mensen met restklachten na corona goed zullen herstellen.” Er zijn echter ook mensen die na 3 jaar nog niet hersteld zijn. 

Bekijk het webinar herstel na corona terug. 

Dit is natuurlijk voor iedereen verschillend. Enkele tips van coronapatiënt Marjanne Piena, die sprak tijdens ons webinar Herstel na corona:

• Richt je niet te veel op herstel, push niet te hard.
• Leef binnen de grenzen van wat je kan en waar je energie van krijgt.
• Maak het gemakkelijker voor jezelf
• Focus je op rust en ontspanning – ademhalings- en ontspanningsoefeningen kunnen daarbij helpen.

Bekijk het webinar herstel na corona terug. 

Belangrijk is om eerst terug te gaan naar je basisniveau. Het vinden van het juiste basisniveau, is een zoektocht. Een ergotherapeut kan je hierbij ondersteunen. En vanuit dat basisniveau ga je opbouwen, stapje voor stapje via de 20-3-20 regel.

Wat houdt de 20-3-20 regel in? Heb je een goede dag, doe dan tot 20% meer dan je basisniveau. Op een slechte dag doe je 20% minder. Heb je 3 goede dagen achter elkaar waarbij je 20% meer aankon, dan kun je dat als het nieuwe basisniveau aanhouden met inachtneming van leefregels die de ergotherapeut meegeeft. Het kan wel een aantal weken duren voordat je 3 goede dagen elkaar hebt.
Let wel: de ervaring bij corona is dat het om een fragiel evenwicht gaat en dat deze regel niet altijd toepasbaar is. Dit geldt met name voor mensen die last hebben van PEM (ziek na inspanning).

Bekijk het webinar herstel na corona terug.

De ergotherapeut gebruikt hiervoor een ‘activiteitenweger’, die de belasting van verschillende activiteiten op de dag meetbaar maakt. Je begint met een 0-meting. Deze brengt in beeld wat je op een dag doet en hoeveel energie dit je kost of oplevert. Op basis van deze meting worden de activiteiten gewogen: welke activiteiten zijn licht, welke zijn gemiddeld of zwaar en welke zijn ontspannend. Daar hangen punten aan vast. Zo bepaal je het basisniveau voor de 20-3-20 regel. Als je het basisniveau hebt gevonden, begin je 20% lager. Als je dat kunt vasthouden ga je daarna stapje voor stapje opbouwen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld met behulp van een puntensysteem. De ergotherapeut kan je hierin coachen en geeft je leefregels mee, hoe hiermee om te gaan.

Bekijk het webinar herstel na corona terug.

Ook hier geldt het principe: ga terug naar je basisniveau. Rust is daarin heel belangrijk. Wissel fysieke en mentale inspanningen af, neem voldoende pauzes, belast je dagen gelijkwaardig en span je niet langdurig in.

Bekijk het webinar herstel na corona terug.

Belangrijk is om eerst inzicht te krijgen: wat kun je aan en waar heb je last van. Bepaal ook hier weer het basisniveau. Enkele tips van de ergotherapeut:

• Leer jezelf wapenen tegen prikkels bijvoorbeeld door je voor te stellen dat je ‘een coconnetje’ om je heen hebt.
• Je kunt prikkels dempen via bijvoorbeeld een koptelefoon, doe dit wel onder begeleiding. Het risico van een koptelefoon is namelijk dat je ‘interne versterker’ harder gaat staan, waardoor je juist meer  last van prikkels krijgt.
• Pas je omgeving of activiteiten aan: ga geen lange bezoeken aan en vertel je omgeving wat je grenzen zijn. 

De ergotherapeut kan je hierbij ondersteunen.

Bekijk het webinar herstel na corona terug. 

Via de Zorgzoeker van Chronisch ZorgNet kun je een fysiotherapeut in de buurt vinden die kennis heeft van Long Covid. Op defysiotherapeut.com kun je een fysiotherapeut in de buurt vinden die kennis heeft van longziekten. Je huisarts kan je hierbij ook helpen.

Bekijk het webinar herstel na corona terug. 

Op deze webpagina brengen we in beeld wat het effect is van corona op lichaamsdelen zoals de longen, hart en hersenen.

Bekijk het webinar herstel na corona terug. 

Volgens het Lareb (het meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen en vaccins) blijkt uit verschillende internationale onderzoeken dat coronavaccinatie leidt tot minder risico op het ontstaan van Long-COVID klachten na een COVID-19 infectie. Het krijgen van twee coronavaccinaties lijkt daarbij effectiever dan één. In enkele onderzoeken leidde een coronavaccinatie zowel tot verbetering als verergering van Long-COVID klachten. In andere onderzoeken bleek dat de coronavaccinatie geen invloed had op de al bestaande Long-COVID klachten. 

Kortom, er kan hier nog geen duidelijk antwoord op worden gegeven. 

Longarts Leon van den Toorn, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT): ‘Er is geen duidelijk grond voor het veronderstellen van risico’s bij vaccinatie in deze groep’

Je kunt na vaccinatie nog corona krijgen. De kans om ernstig ziek te worden door corona is kleiner, omdat je door vaccinatie beter beschermd bent. Uit verschillende studies is gebleken dat vaccinatie ook de overdracht van het virus van de ene persoon op de andere iets verminderd. Maar je kan anderen nog steeds besmetten, ook als je gevaccineerd bent.

In het najaar van 2023 komt er een nieuwe vaccinatieronde tegen het coronavirus voor mensen die een hoger risico lopen om ernstig ziek te worden van corona. Ook zorgmedewerkers met direct contact tot  patiënten krijgen de mogelijkheid een coronaprik te halen. Voor zwangere vrouwen is de coronaprik het hele jaar beschikbaar. In individuele gevallen is het mogelijkheid om een herhaalvaccinatie te krijgen. Bijvoorbeeld voor mensen met een kwetsbaar gezinslid buiten de gespecificeerde doelgroepen. Een coronaprik voor de algemene bevolking is niet nodig omdat onder de bevolking jonger dan 60 jaar sprake is van een hoge mate van bescherming.

Kijk voor de meest actuele informatie op de website van het RIVM.

VWS roept specifieke kwetsbare doelgroepen op om een coronaprik te halen, als je dat wilt. Maar mag je je met Long Covid aanmelden bij de GGD voor een coronaprik?

VWS laat daar ruimte voor open. Op de pagina van de Rijksoverheid valt te lezen: Dat geldt ook voor mensen buiten deze groepen die toch gevaccineerd willen worden, vanwege bijvoorbeeld een kwetsbaar gezinslid of op advies van een behandelend arts. Mocht je dus een coronaprik willen, meld je dan gewoon aan of overleg met je huisarts. Deze vaccinatieronde loopt tot 22 december 2023.

Ons advies is om dit te bespreken met je eigen (huis-)arts. De herhaalprik in het najaar wordt gegeven met vernieuwde mRNA vaccins. Deze beschermen tegen meer varianten van het coronavirus, zoals de omikronvariant. Kijk voor meer informatie over de boostervaccinatie op de site van het RIVM. Er is ook een twijfeltelefoon die je kunt raadplegen: De Twijfeltelefoon

Als je flink ziek bent geweest en niet snel helemaal herstelt, kan het verstandig zijn om goed te letten op wat je eet. Bekijk de adviezen en tips over voeding.

Heb je vragen over het volgen van een dieet of gebruik van supplementen? Raadpleeg dan altijd je behandelend (huis-)arts of diëtist. Doe dit ook voordat je wat gaat slikken. Het is niet risicoloos.

Dr. Frits Franssen, longarts bij CIRO en MUMC+: ‘Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van medicatie op de langdurige klachten na Covid19. Een observationeel onderzoek (Myall en collega’s, AnnalsATS 2021) suggereerde dat gebruik van corticosteroïd tabletten, zou leiden tot herstel van longfunctie na Covid19, maar er was geen controlegroep. Het is dus onduidelijk of het herstel het gevolg is van de medicatie óf van natuurlijk herstel dat ook zonder deze medicatie zou zijn opgetreden. Andere medicijnen, zoals antihistaminica - middelen die allergische reacties onderdrukken, zijn niet onderzocht. Ik adviseer dan ook om deze niet te gebruiken vanwege post-Covid19 klachten en schrijf deze niet voor.’

Het is belangrijk de voorgeschreven inhalatiemedicijnen te blijven gebruiken, omdat anders longklachten kunnen verergeren.

Het gebruik van onderhoudsantibiotica is geen probleem: dat helpt gewone bacteriële infecties te voorkomen waarmee je ook weer minder kwetsbaar bent voor virale infecties. 

Het Zorginstituut Nederland (ZiN) heeft besloten dat de regeling voor de Paramedische herstelzorg bij Post-Covid niet vast in de basiszorg komt en dus stopt per 1 juli 2024. Lees hier ons nieuwsbericht hierover. Patiënten die vóór 1 juli 2024 een behandeltraject in de eerste of tweede termijn zijn gestart kunnen hun termijn afmaken. Het is echter niet meer mogelijk om na 1 juli 2024 met een eerste of eventuele tweede termijn te starten.

Wat wordt er na 1 juli 2024 wél vergoed via de zorgverzekering:

• Ergotherapie zit voor 10 uur per jaar in basisverzekering
• Diëtetiek zit voor 3 uur per jaar in basisverzekering
• Logopedie zit voor alle benodigde zorg in basisverzekering
• Fysiotherapie zit in de basisverzekering indien er sprake is van een ‘status na ziekenhuis- of verpleeghuisopname’, er geldt dan een vergoeding voor volwassenen vanaf de 21e behandeling (maximale duur van 12 maanden en start binnen 3 maanden na ontslag). Voor de overige indicaties komt het uit het aanvullende pakket en daarbij is de hoeveelheid behandelingen afhankelijk van het aanvullende pakket dat iemand heeft. Als de kosten niet worden vergoed, is het in sommige gevallen mogelijk op de kosten af te trekken bij de belastingdienst. Uitleg hierover vind je hier.

Update juli 2024: De regeling voor paramedische herstelzorg is gestopt per 1 juli 2024. Meer informatie over de vergoeding lees je hier.

Je kunt maximaal 6 maanden gebruikmaken van:

• 50 behandelsessies voor oefen-/fysiotherapie
• 10 behandeluren voor ergotherapie:
• 7 behandeluren voor dieetadvisering:
• Logopedie: geen maximum

Of meer aanspraak op vergoeding mogelijk is vanuit de aanvullende verzekering, bepaalt de zorgverzekeraar bij wie je verzekerd bent.

En als ik na 6 maanden nog steeds ernstige klachten heb?

Als de klachten na 6 maanden nog niet over zijn, dan moet een medisch specialist in het ziekenhuis bepalen of je nog langer fysiotherapie, oefentherapie e.d. nodig hebt. Per 1 juli 2021 mag ook de huisarts (naast de medisch specialist) bij verdenking van specifieke lange termijn schade de verwijzing doen voor een tweede behandeltermijn. Zo ja, dan kan de zorg nog 6 maanden langer vergoed worden met nog een keer:

• 50 behandelsessies voor oefen-/fysiotherapie
• 10 behandeluren voor ergotherapie:
• 7 behandeluren voor dieetadvisering:
• Logopedie: geen maximum

De regeling zou op 1 augustus 2021 aflopen. Het kabinet besloot toen vanwege de grote hoeveelheid besmettingen de regeling met een jaar te verlengen en deed dat april 2022 om diezelfde reden opnieuw. In juli 2023 is opnieuw besloten de regeling te verlengen. Mensen met klachten na corona kunnen tot 1 januari 2024 gebruik maken van de regeling. In 2024 is dit ook nog mogelijk, maar het is nog onbekend tot wanneer de regeling precies loopt. Zie hiervoor onze pagina over de vergoeding.

Of meer aanspraak op vergoeding mogelijk is vanuit de aanvullende verzekering, bepaalt de zorgverzekeraar bij wie je verzekerd bent.

Herstelzorgregeling staat los van basisverzekering en aanvullende verzekering

Per kalenderjaar wordt 10 uur ergotherapie en 3 uur dieetadvies vergoed vanuit de basisverzekering. Alles wat je in de herstelzorgregeling hebt gebruikt, staat los van de basisverzekering.

Sommige zorgverzekeraars vergoeden meer als je een aanvullende verzekering hebt. Fysiotherapie valt onder de aanvullende verzekering. Hiervoor geldt ook dat het aantal fysiobehandelingen uit je aanvullende verzekering losstaat van de herstelzorgregeling.

Update juli 2024: De regeling voor paramedische herstelzorg is gestopt per 1 juli 2024. Meer informatie over de vergoeding lees je hier.

Je hebt recht op deze vergoeding:

• als is aangetoond dat je corona hebt gehad of
• als de (huis)arts een sterke verdenking heeft dat je corona hebt gehad. Dus ook als je niet in het ziekenhuis opgenomen bent geweest en ook als je al in het begin van de epidemie corona hebt gehad en na 18 juli 2020 nog steeds ernstige klachten hebt.

Voor alle situaties hierboven is het nodig

• dat je een verwijzing of verklaring van de (huis-)arts moet hebben voor vergoeding van deze zorg.

Zijn er extra voorwaarden om voor deze vergoeding in aanmerking te komen?

• Wie na 1 november 2020 corona krijgt of start met paramedische zorg, moet binnen maximaal 4 maanden na de acute fase van de ziekte een verwijzing van de arts hebben. Per juli 2021 geldt een verwijstermijn van zes maanden ná de acute ziektefase. De behandeling moet vervolgens binnen 1 maand na de verwijzing starten.
  N.B. Wie vóór 1 november 2020 start of is gestart met paramedische zorg, hoeft niet aan deze verwijstermijn te voldoen en om de zorg vanaf 18 juli 2020 vergoed te krijgen. Hiervoor geldt een overgangsregeling. Wel is een verwijzing van de (huis)arts nodig.
• De behandeling moet binnen 1 maand na de verwijzing starten.
• De regeling zou op 1 augustus 2021 aflopen. Het kabinet besloot toen vanwege de grote hoeveelheid besmettingen de regeling met een jaar te verlengen en deed dat april 2022 om diezelfde reden opnieuw. In juli 2023 is opnieuw besloten de regeling te verlengen. Mensen met klachten na corona kunnen tot 1 januari 2024 gebruik maken van de regeling. In 2024 is dit ook nog mogelijk, maar het is nog onbekend tot wanneer de regeling precies loopt. Zie hiervoor onze pagina over de vergoeding.
• Je moet bereid zijn mee te werken aan wetenschappelijk onderzoek naar de paramedische zorg die je krijgt vanwege corona

Met de regeling paramedische herstelzorg konden mensen met langdurige coronaklachten (Long Covid) maximaal 6 maanden gebruik maken van paramedische zorg binnen het basispakket. Dit was een tijdelijke regeling die liep tot uiterlijk 1 januari 2025. Het Zorginstituut Nederland (ZiN) heeft besloten dat de regeling voor de Paramedische herstelzorg bij Post-Covid niet vast in de basiszorg komt en daarmee stopt per 1 juli 2024.

Meer informatie over de vergoeding van paramedische zorg lees je hier.

Bekijk de adviezen over het opbouwen van conditie na corona. 

Gezonde voeding en geleidelijk weer meer beweging kan je weerstand helpen verhogen.  

Ook bij kortademigheid na inspanning is het belangrijk te blijven bewegen, zo nodig met begeleiding van een fysiotherapeut. Tips en adviezen voor beweging

Ben je nog erg moe of benauwd, dan is het belangrijk om rustig aan te blijven doen. Bij mensen met Post-Covid is het soms zo, dat juist bewegen een terugval veroorzaakt. Dus het is erg belangrijk het bewegen pas op te bouwen als je je er goed genoeg bij voelt. Hier lees je meer Tips en adviezen voor beweging 

Bekijk de ademhalingsoefeningen die hierbij kunnen helpen. 

Zekerheid is er nog niet in de wetenschap, maar er zijn wel aanwijzingen waardoor we een indicatie hebben wat de oorzaken kunnen zijn van PostCovid. Met name beschadigingen aan longen en hart worden veel genoemd door artsen en onderzoekers. Maar er zijn meer oorzaken; ook bloedstolsels en verstoringen in het autonome zenuwstelsel en aanhoudende ontstekingsreacties door nog aanwezige virusdeeltjes kunnen een rol spelen. 

Helaas weten we vooralsnog meer niet dan wel. We weten bijvoorbeeld nog niet in hoeverre de schade aan organen zich kan herstellen. Wel  geven steeds meer onderzoeken aanwijzingen dat de oorzaken van Long Covid gezocht kunnen worden in deze zes redenen:  

• Schade aan hart of longen, maar ook andere organen kunnen aangedaan zijn;   

• Ontregeling van het autonome zenuwstelsel (dat regelt de automatische processen en handelingen in het lichaam zoals onze ademhaling, hartslag, spijsvertering); 

• Een aanhoudende ontstekingsreactie door nog aanwezige virusdeeltjes; 

• Een afweerreactie tegen lichaamseigen cellen, er is dan sprake van een overactief immuunsysteem; 

• Aanwezigheid van kleine bloedstolsels; 

• Verstoring van het microbioom (het evenwicht van onder meer bacteriën, virussen en schimmels in het lichaam en met name in de darmen). Een nieuwe infectie kan een eerder doorgemaakte virus- of bacteriële infectie weer actief maken.

We weten dat het beloop van corona verschilt tussen personen. Bij mensen die opgenomen worden in het ziekenhuis komen hogere leeftijd, hoge bloeddruk, zwaarlijvigheid en suikerziekte vaak voor. Dit suggereert dat dit risicofactoren zijn voor een ernstig beloop. Hoewel een coronavirus infectie bij patiënten met COPD en astma ook ernstiger verloopt, hebben deze patiënten geen verhoogd risico om een coronavirus infectie op te lopen. Een andere factor die de ernst lijkt te bepalen is de hoeveelheid virus waaraan iemand blootgesteld is: meer blootstelling > ernstiger ziek. Tenslotte speelt het aantal ACE-2 receptoren dat iemand heeft mogelijk een rol. Het virus heeft deze receptor nodig om besmetting te veroorzaken in de organen van het lichaam. Door erfelijke factoren of bijvoorbeeld roken kan iemand meer van deze receptoren hebben en daardoor gevoeliger zijn/ernstiger ziek worden. Veel is nog onduidelijk op dit gebied.

Hoesten, koorts en kortademigheid zijn de meest bekende en meest voorkomende klachten bij een infectie met het coronavirus. Daarnaast zijn er vele andere klachten gerapporteerd door patiënten. Zoals vermoeidheid, verwardheid, concentratieverlies, diarree, misselijkheid en braken, spierpijn, pijn op de borst, hoofdpijn, piepende ademhaling, buikpijn, keelpijn, gewrichtspijn, bloed ophoesten, loopneus, huiduitslag, wegraking. Veel van deze klachten zijn heel aspecifiek, dat wil zeggen dat ze ook bij andere virusinfecties vaak voorkomen, en ook bij andere ziektes kunnen voorkomen. Het is moeilijk te bewijzen dat een klacht met zekerheid veroorzaakt wordt door een infectie met het coronavirus.

Raadpleeg als je hulp nodig hebt bij het herstel van corona altijd je huisarts. Zij bieden een luisterend oor, kunnen meedenken en bepalen welke zorgverlener je verder kan helpen. Denk aan een verwijzing naar een longarts, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, diëtist of psychische hulpverlener. Lees meer wat de huisarts voor je kan betekenen bij het herstel na corona, Long Covid ofwel Post-Covid. 

Houden klachten langer dan 3 maanden aan, neem dan contact op met C-support. Deze organisatie is gespecialiseerd in de nazorg van mensen met Long Covid, zie: www.c-support.nu. 

Er is een groep coronapatiënten met zeer veel lichamelijke klachten. Als deze patiënten niet hoeven te worden opgenomen in het ziekenhuis of de IC, spreekt men van een milde vorm van de ziekte. Dat betekent dat het zuurstofgehalte goed genoeg is om niet opgenomen te hoeven worden. Maar de klachten zijn echt, en voor patiënten zelf vaak wel ernstig.

Mensen met ernstige Long Covid ofwel Post-Covid kunnen gebruikmaken van paramedische herstelzorg, bestaande uit fysio- en oefentherapie, logopedie, diëtetiek en ergotherapie. Een medisch specialist of huisarts kan je doorverwijzen naar zorgverleners die het beste kan helpen bij je klachten. Dit kunnen paramedici in de buurt, revalidatiecentrum en ziekenhuis zijn. Dat je niet in het ziekenhuis hebt gelegen, betekent niet dat je niet in het ziekenhuis zou kunnen revalideren.

Door de uitbreiding van het basispakket per 18 juli 2020 kunnen mensen met langdurige coronaklachten minimaal zes maanden lang gebruik maken van paramedische zorg, namelijk:

• Fysiotherapie- en oefentherapie: maximaal 50 behandelingen
• Ergotherapie: maximaal acht behandeluren (bovenop de bestaande 10 uur). De bestaande 10 uur uit de basisverzekering mogen echter NIET gebruikt worden voor het herstel van COVID 19, maar wel voor andere aandoening/ indicaties.
• Dieetadvies: maximaal 7 uur advies (bovenop de bestaande 3 uur) Ook hier geldt dat de bestaande 3 uur dieetadvisering NIET gebruikt mogen worden voor herstel na COVID, maar wel voor andere indicaties, zoals bijv. diabetes.

Er is geen overheveling mogelijk van de aanspraak van de ene paramedische discipline naar een van de andere paramedische disciplines. Je kunt dus niet uren ergotherapie “inzetten” als je fysiotherapie tekort komt.

De nodige behandelingen worden vooralsnog direct vergoed via de basisverzekering van de patiënt. Het enige dat de verzekerde zelf moet betalen, is het eigen risico van zijn/haar zorgverzekering. Die bedraagt 385 euro in 2023.

Wie komt hiervoor in aanmerking?

Alle mensen met coronaklachten die op een reguliere ziekenhuisafdeling hebben gelegen of thuis ernstig ziek zijn geweest komen in aanmerking voor ruimere dekking vanuit de basisverzekering waartoe de overheid in juli heeft besloten. Voor IC-patiënten is er indien nodig ook een revalidatietraject (in het ziekenhuis of in een gespecialiseerd revalidatiecentrum) mogelijk. Dit wordt ook wordt gedekt door de basisverzekering. Uiteraard is hiervoor wel een verwijzing van de arts nodig.

Bij coronazorg is het een voorwaarde dat er door een huisarts of een andere arts, zoals een longarts, een COVID-19 besmetting is vastgesteld óf een sterke verdenking daarvan. De zorg is alleen bedoeld voor mensen die langdurig klachten ondervinden, zoals vermoeidheid of benauwdheid.

De eerste behandeling paramedische zorg voor coronapatiënten moet bovendien binnen één maand na verwijzing plaatsvinden en duurt maximaal een half jaar. Dit kan eventueel met een half jaar verlengd worden op verwijzing van een medisch specialist.

“Aan het eind van de eerste periode van 6 maanden kan bij uitzondering en op goed gedocumenteerde indicatie van de medisch specialist, die de diagnose heeft gesteld, een beroep worden gedaan op een tweede behandeltermijn van maximaal 6 maanden. Als er sprake is van blijvende longschade of fysieke schade waarvoor paramedische interventie zinvol wordt geacht.”

Astma is een chronische ziekte, wat betekent dat astma niet over kan gaan. Als de diagnose astma gesteld is, dan geldt deze voor altijd. Astma is een onvoorspelbare ziekte, waardoor je op het ene moment wel meer last kunt hebben van de klachten dan op het andere moment. Ook zijn er vormen van astma waarbij er lange perioden voorkomen zonder klachten, gevolgd door een periode met klachten.

Een kleine groep coronapatiënten houdt restklachten (Long Covid ofwel Post-Covid) en heeft longschade overgehouden aan het virus. De longarts kan dit vaststellen door verschillende tests uit te voeren, zoals een thorax-foto (röntgenfoto van de borstkas) of scan van de longen, een longfunctietest en soms ook een fietstest. 

Astma kan niet veroorzaakt worden door corona. Voor corona was de astma al aanwezig, zonder dat je hier last van had. Als astma aanwezig is, dan kan corona dit activeren. Op deze manier kun je na corona last krijgen van astmatische klachten.

We weten niet 100 procent zeker of mensen na het coronavirus niet meer besmettelijk zijn. Zeer waarschijnlijk ben je niet meer besmettelijk als je geen klachten meer hebt en 24 uur niet meer hoest of slijm ophoest (volgens richtlijnen GGD).  

Longarts Sandra Evertse-Snijders, werkzaam bij CIRO+ in Horn: ‘Nee, de griepprik beschermt niet tegen het coronavirus. Toch krijgen mensen uit risicogroepen het advies om wel de griepprik te halen. Dat kan (ernstige) ziekte en ziekenhuisopnames als gevolg van griep zoveel mogelijk voorkomen.’

Longarts Sandra Evertse-Snijders, werkzaam bij CIRO+ in Horn: ‘Het effect van griepprik bij iemand die restverschijnselen heeft van corona is niet bekend. Maar ik verwacht bij iemand die geen acute klachten of koorts meer heeft geen problemen wat betreft bijwerkingen van de griepprik. Mijn advies is om wel de griepprik te gaan halen om de kans om griep te krijgen kleiner te maken.’

Lees meer over de griepprik op de website van Longfonds.  Of raadpleeg de website van RIVM.

De griepprik is gratis voor mensen van 60 jaar en ouder. Ook mensen die extra risico lopen om ernstig ziek te worden door het griepvirus mogen de griepprik gratis halen. Deze laatste groep is dit jaar uitgebreid met patiënten die COVID-19 hebben doorgemaakt en longschade hebben. Lees meer hierover op:
Meer kwetsbare mensen mogen de griepprik halen | RIVM

Nee, zeker niet. PostCovid NL selecteert op een aantal criteria. Namelijk relevant voor Long Covid, kwalitatief goed onderzoek en gepubliceerd in goede wetenschappelijke tijdschriften. In principe geven we aandacht aan grotere en afgeronde onderzoeken die becommentarieerd zijn door andere onderzoekers. In sommige gevallen kiezen we ervoor om lopend onderzoek te vermelden.

Er wordt nog steeds erg veel onderzoek gedaan naar het ontstaan en de behandeling van Long Covid. Onderzoek duurt vaak 1 tot 4 jaar. Dat betekent dat er steeds meer onderzoeken afgerond zijn, maar ook nog erg veel onderzoeken niet.

Nee. Ook internationale onderzoeken worden indien ze voldoen aan onze criteria geplaatst op onze onderzoekspagina.

In principe kun je weer aan het werk als je ruim 24 uur geen coronaklachten meer hebt, zoals hoesten, snotteren en koorts. Als je ernstig ziek bent geweest of nog vermoeid en benauwd bent, is het verstandig langer de tijd te nemen om te herstellen. Zo nodig kun je hierover contact opnemen met je huisarts of de bedrijfsarts. 

Ja, daar is een verschil tussen. Lees hier meer over

Stel dan je vraag bij het onderdeel Contact professional. Je krijgt dan antwoord op je vraag van onze advieslijn of een van onze zorgprofessionals zoals een arts, verpleegkundige, fysiotherapeut of diëtist.

Heb je aanvullende informatie, vind je dat informatie niet klopt of heb je problemen met inloggen? Stuur dan een mail naar: postcovidnl@longfonds.nl 

Let op: het kan twee weken duren voor je een antwoord krijgt. Is er haast bij? Neem dan contact op met je eigen zorgverlener.

Longpatiënten kunnen wel zieker worden van het virus dan gezonde mensen. Zo kunnen je longklachten verergeren of kun je een longaanval krijgen. De overlevingskans van longpatiënten is goed: net als de rest van de bevolking hebben de meeste longpatiënten lichte klachten. Een kleine groep krijgt ernstige klachten. De meeste geregistreerde overledenen hadden een hart- of vaatziekte, op de tweede plaats komen mensen met diabetes en op de derde plaats mensen met een longziekte. Het gaat met name om patiënten met COPD.